Głowa Meduzy to poszerzenie żył okołopępkowych albo żył wewnętrznych znajdujących się na ścianie brzucha. Tego objawu w żadnym wypadku nie wolno lekceważyć – najczęściej występuje on w przebiegu zaawansowanej marskości wątroby, która wymaga specjalistycznego leczenia.
W mitologii greckiej Meduza była jedną z sióstr Gorgon. Początkowo była piękną dziewczyną o długich złotych włosach, która złożyła śluby czystości. Nie dotrzymała ich jednak, wdając się w romans z Posejdonem. Za karę Atena zmieniła twarz dziewczyny w oblicze staruszki, a jej piękne włosy – w wijące się węże. Meduza została także przeklęta – ktokolwiek spojrzał jej w oczy, zamieniał się w kamień.
To właśnie do wyglądu mitologicznej Meduzy nawiązuje medyczne określenie głowy Meduzy – czyli widocznych na brzuchu poszerzonych żył przypominających węże wystające z głowy zamienionej w potwora dziewczyny. Objawu tego w żadnym wypadku nie można lekceważyć – świadczy bowiem o poważnych chorobach wątroby, najczęściej – o jej marskości.
Głowa Meduzy – marskość wątroby najczęstszą przyczyną
Wątroba jest narządem o dość nietypowym krążeniu, zapewnianym przez żyłę wrotną oraz tętnicę wątrobową, określanym mianem krążenia wrotnego. To dzięki niemu substancje odżywcze są przenoszone z żołądka i jelit do krwi, a następnie – do każdej komórki organizmu.
Jeśli opór przepływu krwi wrotnej przez wątrobę jest zwiększony, mamy do czynienia z tzw. nadciśnieniem wrotnym. Opór ten jest w większości przypadków spowodowany przez nagromadzenie tkanki łącznej, co występuje z kolei w przebiegu zaawansowanej marskości wątroby. To właśnie nadciśnienie wrotne powoduje poszerzenie żył okołopępkowych lub żył znajdujących się w ścianie brzucha, co określa się mianem głowy Meduzy – objaw ten zawsze oznacza chorobę wątroby, najczęściej jej marskość.
Nie tylko głowa Meduzy – choroba wątroby i jej inne objawy
Oczywiście należy mieć świadomość, że objawem nadciśnienia wrotnego, a w konsekwencji – marskości wątroby, jest nie tylko tzw. głowa Meduzy. Oprócz niej u pacjenta mogą pojawić się:
- powiększenie śledziony (tzw. splenomegalia),
- gromadzenie się płynu w jamie otrzewnej (tzw. wodobrzusze).
Dodatkowo należy pamiętać, że głowa Meduzy w przebiegu marskości wątroby pojawia się w bardzo późnym jej etapie – częściej spotykane są inne poszerzenia układów naczyniowych, np. ulokowane w obszarze brzucha wylewy podskórne i wybroczyny.
Diagnostyka i leczenie głowy Meduzy – lekarz hepatolog i badanie USG
Jeżeli u pacjenta występuje tzw. głowa Meduzy zewnętrzna, czyli poszerzone są żyły okołopępkowe, to lekarz hepatolog – bo to właśnie tacy specjaliści zajmują się diagnostyką i leczeniem schorzeń wątroby – jest w stanie rozpoznać ją już na podstawie badania wzrokowego. W przypadku głowy Meduzy wewnętrznej konieczne bywa jednak badanie USG jamy brzusznej z funkcją dopplera. Oprócz zmian w obrębie naczyń krwionośnych u niektórych pacjentów stwierdza się także tzw. objaw Cruveilhiera, czyli szmer przepływającej w żyłach krążenia obocznego krwi, co niestety pogarsza rokowania.
Jeśli chodzi o leczenie głowy Meduzy, to jest to objaw marskości wątroby, więc wdrożyć należy terapię schorzenia nadrzędnego, a ta dopasowana jest oczywiście do indywidualnego stanu pacjenta oraz przyczyn marskości wątroby. Jeśli jest ona spowodowana nadużywaniem alkoholu, wdraża się leczenie uzależnienia, jeżeli ma podłoże wirusowe – konieczne jest przyjmowanie leków przeciwwirusowych, jeśli natomiast przyczyną marskości jest choroba autoimmunologiczna – stosuje się leczenie immunosupresyjne hamujące jej postęp. Należy jednak pamiętać, że marskość wątroby, zwłaszcza w zaawansowanym stadium, jest trudna w leczeniu i nierzadko kończy się zgonem pacjenta.
